Bijzondere vormen van melanoom
In zeer zeldzame gevallen zou u van de dermatoloog één van onderstaande diagnosen te horen kunnen krijgen. Alle deze diagnosen hebben gemeen dat ze allen worden behandeld alsof ze melanomen zijn omdat de patholoog anatoom onzeker is over het kwaadaardig vermogen van de gevonden melanocyten (=pigmentcellen). Het litteken van de eerste excisie zal daarom opnieuw met een bepaalde marge worden verwijderd (lees verder bij “re-excisie) en zullen er nacontroles plaatsvinden zoals bij een gewoon melanoom.
MELTUMP
De afkorting MELTUMP betekent “Melanocytic Tumors of Uncertain Malignant Potential”. Dat wilt zeggen dat het hier om een gezwel bestaat opgebouwd uit pigmentcellen die een onzekere kwaadaardig vermogen hebben. Ze zien eruit als een melanoom of als een onrustige moedervlek, maar de patholoog ziet net te weinig kenmerken onder de microscoop om de diagnose “melanoom” af te geven. Het gezwel heeft dus zowel kenmerken van een gewoon moedervlek als van een melanoom.
SAMPUS
De term SAMPUS betekent “Superficial Atypical Melanocytic Proliferations of Uncertain Significance” . Dit is een term die niet vaak wordt gebruikt. Sommige pathologen gebruiken de term nog wel om oppervlakkig groeiende dunne pigmentgezwelletjes te beschrijven. De betreffende pigmentafwijking heeft namelijk zowel kenmerken van een onrustige moedervlek als van een melanoma in situ als van een superficieel spreidend melanoom. Sommige pathologen vermijden deze term liever omdat het teveel verwarring zou geven.
STUMP
STUMP staat voor “Spitzoid Tumor of Unknown Malignant Potential”. Andere benamingen zijn het Spitzoid melanoma, atypical Spitz tumor of uncertain biologic potential. Dit is een gezwel die kenmerken heeft van zowel een Spitz naevus als van een melanoom. Ook hierbij kan de patholoog niet helemaal zeker zijn over de diagnose melanoom . Net als een Spitz naevus, komt een STUMP voornamelijk voor op jonge leeftijd.
Kan het melanoom uitzaaien?
Het melanoom is een levensgevaarlijke vorm van huidkanker en heeft de vermogen om uit te zaaien. Hoe dikker het melanoom en hoe dieper het melanoom groeit hoe groter de kans op uitzaaiingen. De kankercellen zaaien eerst uit via de lymfevaten in de huid naar de plaatselijke lymfeklieren zoals de liezen, de oksels of de hals. Een melanoom op de borst zal bijvoorbeeld eerst uitzaaien naar de lymfeklieren in de oksels. Vervolgens kunnen de kankercellen ook via het bloed uitzaaien naar andere organen van het lichaam bijvoorbeeld naar de hersenen, de longen of de lever. Ook bestaan er zogenaamde satellietmetastasen, dit zijn uitzaaiingen naar de omliggende huiddelen
Hoe werkt het lymfestelsel bij de mens?
Lymfevaten vervoeren weefselvocht (waarin vooral afvalstoffen zitten) uit het lichaam naar de lymfeklieren, alwaar dit lymfevloeistof “gezuiverd” wordt. Met dit zuiveringsproces worden ook bacteriën en virussen onschadelijk gemaakt. Ons afweersysteem speelt hierbij een belangrijke rol. Lymfeklieren bevinden zich op verschillende plaatsen in ons lichaam onder meer in de oksels, de hals, langs de luchtpijp, bij de longen, bij de darmen en achter de buikholte en in de liezen. Deze plaatsen noemen we “lymfeklierstations”. Normaliter zijn de lymfeklierstations niet voelbaar. Bij een ziekteproces (bijv. huidinfectie) of uitzaaiing van een huidkanker zijn is het nabije lymfeklierstation opgezet, en soms gevoelig of zelfs pijnlijk.
Hoe wordt de diagnose melanoom gesteld ?
Indien op het blote oog bij u een melanoom wordt vermoed worden de volgende aanvullende onderzoeken worden gedaan:
1. DERMATOSCOPIE
Dit is een niet-pijnlijke onderzoek waarbij de arts met behulp van een speciale kijker de moedervlek met 10 maal vergroting kan bestuderen. Op deze manier kunnen andere kenmerken van de vlek worden onderscheiden die met het blote oog niet te zien zijn.
2. EXCISIE BIOPSIE
Indien de verdenking bestaat op een melanoom wordt er altijd een zogenaamde “excisie biopsie” afgenomen. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving.
3. SCHILDWACHTKLIERONDERZOEK
Wanneer er in de nabije lymfeklierstation (nog) geen opgezette lymfeklieren voelbaar zijn, is het soms mogelijk om een schildwachtklieronderzoek te laten doen. Deze schildwachtklier is de eerste nabije lymfeklier waarheen kankercellen kunnen uitzaaien. Met behulp van een radioactieve stof en een blauwe kleurstof kan men deze klier opsporen en zodanig een vroege uitzaaiing tijdig ontdekken. Wanneer deze schildwachtklier kankercellen bevat moeten alle lymfeklieren in het betreffend lymfeklierstation (bijv. de lies) worden verwijderd. Wanneer de schildwachtklier ”schoon” is, is dat dus niet nodig. Dit onderzoek bevindt zich echter nog in een experimentele stadium en wordt niet in alle ziekenhuizen nog toegepast.
Wat betekent de “Breslow dikte” bij een melanoom ?
De Breslow dikte is een manier van stadiering van het melanoom die in 1970 door Breslow is bedacht. De patholoog-anatoom meet hierbij de dikte van het melanoom in het excisiepreparaat en drukt dit uit in aantal millimeters. De prognose van melanoompatiënten hangt voornamelijk af van deze Breslow dikte én van de aanwezigheid van uitzaaiingen. Uit studies is gebleken dat hoe dunner het melanoom is hoe beter de overlevingskansen zijn. Over het algemeen geldt dat melanomen met een Breslow dikte van kleiner dan 1 mm een betere prognose hebben dan melanomen met een dikte van 3 mm of groter.
Wat is de behandeling vanhetmelanoom ?
Er bestaan een aantal methode om het melanoom te behandelen. De keuze van behandeling hangt af van de soort, plaats en grootte van de tumor en van de leeftijd en gezondheidstoestand van de patiënt(e). Uiteraard wordt voor de behandelvorm gekozen die het best mogelijke resultaten op herstel geeft.
OPERATIEVE BEHANDELING
– Re-excisie. Het wegsnijden van de tumor met hechting. Wanneer de patholoog in het ovaal-huidbiopsie een melanoom heeft vastgesteld, wordt het “litteken” altijd opnieuw operatief verwijderd. Tijdens deze “re-excisie” wordt er een ruimere stuk huid weggesneden, om zekerder van te zijn dat alle kankercellen verwijderd zijn. Soms is de operatiewond zo groot dat deze niet direct kan worden gesloten. Om dit “defect” op te vullen wordt er een stukje huid van uw bovenbeen getransplanteerd naar het wondgebied. Wanneer uw huidarts van mening is dat er een huidtransplantatie noodzakelijk is wordt u voor de re-excisie inclusief de huidtransplantatie doorverwezen naar de chirurg. Normaliter vindt deze operatie plaats onder plaatselijke verdoving. Wanneer echter ook de lymfeklieren dienen te worden verwijderd, kan de chirurg besluiten deze beide operaties in één sessie onder narcose uit voeren.
– Verwijderen van nabije lymfeklieren. Wanneer bij het lichamelijk onderzoek een (mogelijk) opgezette lymfeklier wordt gevonden wordt er eerst een naaldpunctie gedaan van deze verdachte klier. U wordt hiervoor verwezen naar de patholoog. Deze onderzoekt het lymfekliervloeistof op de aanwezigheid van kankercellen. Wanneer er, eventueel bij herhaling, geen kankercellen worden gevonden, wordt deze lymfeklier niet operatief verwijderd en wordt er een afwachtende houding gekozen. Wanneer er echter wel kankercellen worden aangetroffen, dan moet deze lymfeklier tezamen met alle andere lymfeklieren van het betreffend lymfeklierstation, bijvoorbeeld in de lies, operatief worden verwijderd. Deze verrichting vindt altijd onder narcose plaats door een chirurg.
NIET OPERATIEVE BEHANDELINGEN
Andere behandelvormen worden niet door uw huidarts uitgevoerd en zullen daarom alleen hieronder worden genoemd. Voor meer informatie verwijzen we naar de website: www.kwf.nl
1. Isolatieperfusie
2. Radiotherapie
3. Chemotherapie
4. Immunotherapie
PALLIATIEVE BEHANDELING
Wanneer bij een patiënt vastgesteld is dat de kankercellen te ver zijn uitgezaaid naar andere inwendige organen, waarbij behandeling niet meer zinvol wordt geacht wordt er gekozen voor een zogenaamde palliatieve behandeling. Hierbij wordt getracht verdere verspreiding van het melanoom te voorkomen en de klachten te verminderen, bijvoorbeeld in de vorm van adequate pijnbestrijding.
Hoe kunt u voorkómen dat u een melanoom krijgt ?
Overmatige blootstelling aan UV stralen is een belangrijke risicofactor voor het krijgen van een melanoom. Daarom raden wij u aan om minder in de zon te vertoeven en het gebruik van de zonnebank te vermijden. Het op de juiste manier gebruiken van een zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor (factor 30 of hoger) maar vooral het dragen van beschermende kleding en hoofddeksel is ook van groot belang. Hierbij moet men bedenken dat een zonnebrandmiddel niet bedoeld is om langer in de zon te kunnen zitten. Dit middel is bedoeld om, gedurende de tijd dat u in de zon bent, de huid te beschermen tegen de schadelijke effecten van UV straling. Meer tips hierover vindt u in de folders “Verstandig Zonnen” en “Zonnebrandmiddelen”.
Hoe herken ik een melanoom ?
Er zijn een bepaalde kenmerken die kunnen duiden op een kwaadaardige verandering van de moedervlek. Men gebruikt hiervoorhet volgende Engelstalige “ABCDE” ezelsbruggetje:
A: ASYMMETRY
De moedervlek mag niet a-symmetrisch groeien; d.w.z de ene helft ziet er anders uit dan de andere helft van de vlek.
B: BORDER
De overgang van de vlek naar de normale huid wordt steeds onduidelijker, d.w.z. onscherp begrensd. De randen van de vlek worden ook onregelmatiger ; de vorm wordt grilliger i.p.l.v, mooi rond of ovaal.
C: COLOUR
Een moedervlek mag niet van kleur of kleursamenstelling veranderen. Bij een melanoom zien we vaak verschillende tinten, bruin, zwart, wit, blauw of rood.
D: DIAMETER
Wanneer de vlek groter wordt dan 6 mm in doorsnee is het vaak verdacht. Dit is echter een erg arbitraire grens. Een moedervlek die alleen groter is geworden zonder maar één van de veranderingen genoemd onder A,B, of C te hebben is meestal onschuldig.
E: EVOLUTION
D.w.z. snelle (binnen enkele maanden) verandering van het aspect van de moedervlek. Verder dient men altijd wantrouwig te worden wanneer moedervlekken gaan jeuken, steken of pijn doen, wondjes of korstjes vertonen.
In veel gevallen zullen deze verschijnselen berusten op onschuldige veranderingen in de moedervlek, maar het is -in voorkomende gevallen – altijd raadzaam uw huisarts of dermatoloog te raadplegen om te zien of er geen sprake is van kwaadaardige verandering in de moedervlek.
Lees hier meer over het “herkennen van een melanoom”
